تاریخچه حمل و نقل

در ابتدا لازم است که برای آموزش حمل و نقل بین المللی، به تاریخچه حمل و نقل و همچنین تاریخچه آن در ایران پرداخت. اگر چه تاریخچه و قدمت حمل و نقل به قدمت بشر باز میگردد، لیکن مهمترین اسناد حمل و نقل مربوط به جاده ابریشم میباشد. این مسیر که از اعتبار تجاری و بازرگانی بسیاری برخوردار است، در سده دوم قبل از میلاد بوجود آمده و تا سده شانزدهم (حدودا به مدت 1800 سال) رونق زیادی داشته است. پس از آن به دلیل توسعه و گسترش راه ها، حمل و نقل دریایی ، انقلاب صنعتی و همچنین امکان استفاده از کشتی های تجاری ، تقریبا از اواخر قرن 14 میلادی جاده ابریشم اهمیت خود را از دست داد و این نزول تا اوایل قرن بیست ادامه داشت. جنبه دیگر از حمل و نقل یعنی حمل ریلی راه آهن، از قرن بیستم به بعد اعلام نقش آفرینی کرد، تا اینکه در دهه های آخر قرن بیستم از طریق توسعه و تکمیل کامیون های باربری و همچنین تجاری محسوب شدن عملیات حمل و نقل جادهای، حیات تازه ای در تجارت زمینی دمیده شد. به نحوی که نقطه عطفی در حیات حمل و نقل و تجارت زمینی در دهه 80 میلادی، پس از چند قرن رکود به وجود آمد.

تاریخچه حمل و نقل در ایران

شواهد تاریخی و اسناد ثابت کرده است که ایرانیان پیش از پیدایش خطوط، یعنی حدود چند هزار سال قبل از میلاد مسیح با کشتی، دریانوردی و خصوصا حمل و نقل کالاها توسط شناورها آگاهی داشته اند، در نتیجه تاریخ دریانوردی ایرانیان بدون اغراق به حدود سه هزار سال قبل از میلاد مسیح بر میگردد که در این رابطه اولین جاده سنگی در جهان، در نزدیکی دریای مازندران (خزر) در شمال ایران ساخته شد که حدود دو متر قطر آن بود که با استراتژی مخصوص به خود ساخته شده بود، به این صورت که از پایین با سنگ های درشت چیده و به مرور که به سطح جاده می آمد با سنگ ریزه های کوچک پوشیده می شد، به دلیل این که سربازان امپراطوری ها که با پای پیاده حرکت میکردند و همچنین مسافت های طولانی را طی می نمودند کم تر دچار خستگی شوند و از لحاظ تکنینکی و مهندسی نیز این موضوع تماما پیش بینی شده بود. پس از آن صنعت جاده سازی به اروپا و انگلستان منتقل گردید و در حال حاضر انواع روکش های جاده ای و معابر جدید با تکنولوژی های پیشرفته بوجود آمده است.

تاریخچه حمل و نقل جاده ای در ایران طولانی نیست و حمل بار با وسایل نقلیه باری در دوره قاجار آغاز شد. در آن زمان داشتن گواهینامه پایه یک رانندگی بسیار با اهمیت بود. رانندگان کامیون حمل بار در آن زمان، میبایست طی مدت 10 روز آموزش دیده تا آمادگی لازم برای حمل بار در مسیرهای مشخصی در کشور را بیاموزند. بعد از جنگ جهانی تعداد کامیون های بیشتری (دست دوم اروپایی) به ایران وارد شد و نتیجه آن این بود که شغل کامیون داری از حالت کشوری به منطقه ای و استانی تبدیل گردد. که تا این مدت حمل بار به صورت بین المللی در ایران مرسوم نشده بود، اما به فاصله چند سال بعد از رخداد انقلاب روسیه، شرکت های حمل و نقل بین المللی در ایران تاسیس و شروع به کار کردند.

تاریخچه حمل و نقل هوایی ایران

در سال 1306 خطوط هواپیمایی یونکرس آلمان از طریق امتیاز به خصوصی که توسط مجلس شورای وقت به تصویب رسید، واگزار گردید. به شرکت هواپیمایی لوفت هانزا، که هواپیمای آن ماهی یک بار از برلین به کابل پرواز می کردند در سال 1317 اجازه داده شد در تهران فرود آید. به تدریج با دلایل از جمله: ازدیاد تعداد مسافر ، افزایش بسته های پستی هوایی و همچنین عضویت ایران در سازمان بین المللی هواپیمایی، سایر شرکت های معتبر هواپیمایی خارجی نیز، ضمن عقد قرار دادهای حمل و نقل هوایی در ایران خطوط هوایی نیز دایر نمودند. طی این مدت در کشور ایران و شرکت هواپیمایی پارس نخستین پروازهای ملی به نقاط داخلی و کشورهای مجاز آغاز شد.

با توجه به قانونی که تصویب مجلس شد و همچنین با حمایت مالی دولت، شرکت هواپیمایی ملی ایران هما در اردیبهشت 1337 با ادغام دو شرکت مذکور تاسیس و وظیفه حمل و نقل هوایی مسافر و کارگو ( بار)، در اختیار آن قرار گرفت. این شرکت همواره با توسعه و تجهیز روز افزون ناوگان خود علاوه بر خطوط داخلی، اقدام به تاسیس خطوط پروازی به اغلب کشورهای جهان نمود. به مرور زمان و همچنین نظر به تقاضای روز افزون در توسعه حمل و نقل هوایی داخلی و بین المللی کشورها در سال 1361 شرکت خدمات هوایی کشور (آسمان) با ادغام سه شرکت هوایی کوچک تر تاسیس شد. که این پیشرفت در سال های بعد از انقلاب اسلامی هم با شدت بیشتر دیده شد و اجازه فعالیت و جابه جایی مسافر و بار به شرکت های حمل و نقل هوایی غیر دولتی نیز اعطا گردید. که این شرکت ها مسئولیت تدارکات هواپیما، مثلا از طریق خرید یا اجاره ، حمل و نقل مسافر و بار در مسیرهای پرواز داخلی و بین المللی را برعهده داشتند.

تاریخچه حمل و نقل ریلی در ایران (احداث راه آهن)

در سال 1831 میلادی ایده احداث راه آهن از عثمانی تا خلیج فارس، اول توسط انگلیسی ها مطرح گردید و لرد پالمرستون و لرد استرانفورد دودکلف، پس از 25 سال آن را تایید نمودند و این امتیاز را دریافت کردند اما با توجه به دلایلی جامه عمل نپوشید. آلمانی ها در سال 1903 امتیاز احداث خط راه آهن آنکارا تا خلیج فارس را دریافت کردند که تا سال 1914 طول کشید و علت آن تضاد خواسته آلمان با منافع کشورهای انگلیس و روسیه بود، چرا که این خط موجب نزدیکی آلمان به ایران میگردید و نفوذ اقتصادی آلمان تا هندوستان گسترش می یافت در نتیجه تهدیدی برای سایرین به شمار می رفت.

در این راستا انگلیس خواهان احداث خط راه آهن در جنوب ایران بود و همچنین شوروی به احداث خط راه آهن شمال ایران تا خلیج فارس می اندیشید. ناصر الدین شاه قاجار که خود را با دو حریف نیرومند مواجه شد و تصمیم گرفت که در این میان از نیروی سومی نیز استفاده نماید به همین دلیل مقدمات تماس با آلمان مقتدر را فراهم کرد و پیامی توسط فجرالدوله در مورد احداث خط راه آهن به آلمان ارسال نمود اما دولت روس و انگلیس با تمهیداتی برای ایران مشکل ایجاد نمودند.

در نهایت در سال های 1872 و 1874 به ترتیب دولت انگلیس و دولت روس هر کدام داوطلب خواستار امتیاز راه آهن در ایران شدند. نماینده یک شرکت فرانسوی که ساکن استانبول بود، در سال 1878 امتیاز احداث خط راه آهن رشت به تهران را از دست ایران گرفت که در آخر این امتیاز نیز به مرحله عملی نرسید. امتیاز احداث خط راه آهن حضرت عبدالعظیم به مسیوبواتال داده شد که بعدها آن را به یک شرکت بلژیکی فروخت که این کمپانی با سرمایه دو میلیون فرانک اقدام به احداث این راه آهن زد که در سال 1888 افتتاح گردید.

دومین خط راه آهن ایران با سرمایه یک شخص ایرانی به نام حاج محمد حسین امین الضراب از بندر محمود آباد در کنار دریای خزر تا شهر آمل احداث شد که جز زیان برای صاحب امتیاز آن نتیجه دیگری نداشت که در نتیجه متروک شد. بعدها انگلیس و روسیه جهت حفظ منافع خود چندین خطوط محلی راه آهن محلی در ایران ساختند، راه آهن جلفا به تبریز ، همچنین بین صوفیان و شرفخانه در ساحل دریاچه ارومیه به وسیله روسیه احداث گردید. قشون عثمانی در جنگ جهانی اول خط آهن آذربایجان تا مرند را اشغال و تخریب نمودند اما در همان زمان به عبارتی در اوایل پاییز سال 1915 خط راه آهن ماکو را نیز احداث نمودند.

خطوط راه آهن زاهدان از مسیر جاوه تا زاهدان را که ادامه راه هندوستان بود توسط انگلیسی ها در سال 1918 و 1919 در ایران احداث گردید. عده ای از فعالان ایرانی در سال 1338 برای تاسیس شرکتی که قادر باشد راه آهنی در ایران احداث نماید متحد شدند. این گروه پیشنهاداتی نیز به مجلس ارائه دادند ولی بی ثمر باقی ماند تا اینکه این پیشنهادات در دوره پهلوی اول جامه عمل بخود تن کرد. در به موجب آن لایحه احداث راه آهن در 20 دی ماه سال 1305 هجری شمسی منتشر گردید و در جلسه 18 دی ماه سال 1305 هجری شمسی به تصویب رسید.

سخن پایانی

باشگاه تجار ایران و قاره آفریقا نیز در قالب یک شرکت هوایی با نام، فجر پرواز ایرانیان اقدام به فعالیت تخصصی در قاره آفریقا نموده و چشم انداز آن ایجاد خطوط هوائی مسافربری و باربری مستقیم از کشورهای آفریقایی به جمهوری اسلامی ایران است.

همه مقالات
اطلاعات تجاری کشورهای قاره آفریقا
دانش تجارت
سامانه

تاریخچه حمل و نقل